4 khía cạnh quan trọng của năng lực học tập trong doanh nghiệp năm 2026

Tại Việt Nam, bối cảnh phát triển của doanh nghiệp đang chịu tác động mạnh từ môi trường VUCA – nơi sự biến động, không chắc chắn, phức tạp và mơ hồ khiến “vòng đời” của kiến thức, kỹ năng và mô hình vận hành ngày càng ngắn lại. Những giải pháp từng mang lại thành công trở nên nhanh chóng lỗi thời, buộc đội ngũ phải liên tục học hỏi để tạo ra cách làm mới, sản phẩm mới. Học tập vì thế không còn là hoạt động bổ trợ, mà đang trở thành một yếu tố cấu thành năng lực vận hành cốt lõi, quyết định tính bền vững của tổ chức. 

Báo cáo CCMM 2025 cho thấy phần lớn doanh nghiệp ưu tiên thúc đẩy tinh thần học mới và xây dựng tổ chức học tập trong năm tới. Đây chính là một trong bốn xu hướng nổi bật dẫn dắt văn hóa doanh nghiệp 2026, phản ánh nhận thức ngày càng rõ rệt rằng học tập chính là động lực giúp tổ chức duy trì sự linh hoạt, đổi mới sáng tạo và khả năng cạnh tranh dài hạn. 

Điều này tạo điều kiện thuận lợi để học tập trong dòng công việc (learn in the workflow) nổi lên như một giải pháp trọng tâm, nơi việc học diễn ra trong lúc làm việc, được hỗ trợ bởi công nghệ thông minh giúp con người áp dụng ngay, tạo ra giá trị ngay.

Xu hướng này được dự báo sẽ phát triển mạnh mẽ, với bốn năng lực học tập: Unlearn, Relearn, Upskill và Reskill sẽ định hình sức bật của lực lượng lao động và tổ chức trong giai đoạn mới.

Unlearn – dám từ bỏ những điều đã cũ

Về bản chất, unlearn là việc dám bước ra khỏi vùng quen thuộc: đặt lại câu hỏi với những gì “ai cũng nghĩ là đúng”, buông bỏ các mô thức tư duy, quy trình, thói quen đã từng mang lại kết quả nhưng nay trở thành lực cản. Người có khả năng unlearn không bám vào “từ trước đến nay tôi luôn làm thế này” mà sẵn sàng chấp nhận rằng bối cảnh mới đòi hỏi cách tiếp cận mới. 

Đối với các doanh nghiệp, unlearn thể hiện qua việc dám thay đổi tư duy chiến lược, cấu trúc tổ chức, cách ra quyết định và cả những “luật bất thành văn” trong văn hóa nội bộ. Nếu không unlearn, mọi nỗ lực học thêm hay áp dụng công nghệ mới đều chỉ mang tính trang trí, vì nền tảng tư duy cũ vẫn chi phối cách làm việc.

Microsoft là một ví dụ điển hình cho năng lực unlearn ở cấp độ tổ chức. Năm 1975, khi sáng lập Microsoft, Bill Gates đã đặt ra sứ mệnh “Mang máy vi tính đến mỗi bàn làm việc và mỗi gia đình”. Tuy nhiên, khi Satya Nadella trở thành CEO năm 2014, ông đã chỉnh sửa tuyên ngôn sứ mệnh của Microsoft thành: “Hỗ trợ mọi cá nhân và tổ chức trên hành tinh đạt được nhiều thành tựu hơn”. Trọng tâm của sứ mệnh mới này là trao quyền cho con người, vượt ra khỏi mục đích đơn thuần là bán phần mềm và thiết bị.

Sứ mệnh mới được công bố trên trang chủ của Microsoft

Nadella cũng nhận thấy rào cản lớn nhất của Microsoft không nằm ở chất lượng sản phẩm hay khả năng công nghệ, mà ở văn hóa “biết mọi thứ” – nơi các nhóm cạnh tranh nội bộ, bảo vệ lợi ích riêng và ít chia sẻ. Trước đây, việc đánh giá nhân viên tại Microsoft chủ yếu dựa vào doanh số, tiến độ dự án và các chỉ số kỹ thuật.

Satya Nadella thường xuyên nhấn mạnh thông điệp “Don’t be a know-it-all; be a learn-it-all.” (Đừng tỏ vẻ biết tuốt, hãy khiêm tốn học hỏi)

Dưới thời Nadella, các tiêu chí này đã được mở rộng, bổ sung thêm một số yếu tố mới như tốc độ học hỏi (learning velocity), mức độ chia sẻ kiến thức (knowledge sharing) và tinh thần hợp tác liên đội nhóm (cross-team collaboration). Nadella khuyến khích một văn hóa học hỏi liên tục, dịch chuyển trọng tâm chiến lược của Microsoft từ Windows-first sang cloud-first và AI-first.

Việc dám từ bỏ niềm tin “Windows là trung tâm vũ trụ” cho thấy quyết tâm unlearn mạnh mẽ của Microsoft, giúp tập đoàn công nghệ này tăng tốc đổi mới sáng tạo trở lại vị thế dẫn dắt trên thị trường.

Relearn – học lại kiến thức nền tảng

Nếu unlearn là dọn đường cho những hiểu biết mới, thì relearn là xây lại hệ thống tư duy từ nền móng đã có. Nhiều kiến thức, nguyên tắc vẫn hữu ích, nhưng cách hiểu và cách áp dụng cần được nâng cấp. Relearn không phải “học lại từ con số 0”, mà là xem lại những gì mình đã biết, đối chiếu với bối cảnh mới và điều chỉnh cho phù hợp. 

Chẳng hạn, trước đây, việc ra quyết định từng dựa nhiều vào kinh nghiệm cá nhân. Khi thị trường dễ biến động, mỗi người cần “học lại” kỹ năng ra quyết định dựa trên phân tích dữ liệu, đánh giá rủi ro. Hay kỹ năng chăm sóc khách hàng vốn quen thuộc trong môi trường trực tiếp cũng phải được học lại để tương thích với hành vi mua sắm đa kênh.

Walmart – tập đoàn bán lẻ hàng đầu thế giới là minh chứng rõ nét của quá trình relearn. Dù đã có lợi thế hàng nghìn cửa hàng vật lý, Walmart sẵn sàng “học lại” cách vận hành cốt lõi và đầu tư cho chuyển đổi số để thích ứng với áp lực cạnh tranh từ thương mại điện tử và sự thay đổi trong hành vi tiêu dùng.

Thương vụ mua lại Jet.com đã giúp Walmart xây dựng năng lực về công nghệ, thương mại điện tử và logistics số. Walmart cũng tổ chức lại trải nghiệm khách hàng theo mô hình đa kênh (omni-channel), nơi ranh giới giữa mua sắm trực tuyến và trực tiếp gần như xoá nhoà. Hơn 4.700 siêu thị Walmart tại Mỹ được tích hợp tính năng “curbside pickup” – sau khi đặt hàng online, khách hàng chỉ cần đỗ xe, nhân viên sẽ mang hàng tới tận nơi. Từ lợi thế mô hình bán lẻ truyền thống, công ty đã cập nhật phiên bản mới phù hợp với kỷ nguyên số.

Upskill – nâng cao kỹ năng trong vai trò hiện tại

Với upskill, thay vì chỉ thực hiện nhiệm vụ theo cách quen thuộc, người lao động được bổ sung kiến thức, công cụ, phương pháp để làm việc nhanh hơn, chính xác hơn, tạo ra giá trị cao hơn. 

Trong kỷ nguyên AI, upskill không chỉ là học thêm một phần mềm, mà là biết cách phối hợp giữa năng lực chuyên môn với công cụ số, hiểu giới hạn của công nghệ, biết khai thác AI để hỗ trợ phân tích, sáng tạo hoặc ra quyết định. Đây là cách giúp đội ngũ tăng năng suất, giảm sai sót, tối ưu nguồn lực mà không nhất thiết phải thay đổi toàn bộ cấu trúc tổ chức.

Amazon là một trong những doanh nghiệp đầu tư mạnh mẽ nhất cho quá trình upskill. Công ty công bố chương trình nâng cao kỹ năng quy mô lớn, đầu tư hàng tỷ đô la để giúp hàng trăm nghìn nhân viên nâng cao năng lực.  

Trong khuôn khổ dự án “Upskilling 2025 Initiative” (Sáng kiến Nâng cao Kỹ năng 2025) của Amazon, chương trình AWS Training & Certification mang lại hệ sinh thái đào tạo chuyên sâu về điện toán đám mây, người học sẽ tham gia lộ trình từ cơ bản đến nâng cao và được cấp chứng chỉ sau khi hoàn thành khóa học. Machine Learning University là chương trình 6 tuần dành cho nhân viên muốn học về máy học, bao gồm nền tảng, thuật toán, ứng dụng, nhằm giúp họ làm việc hiệu quả cùng công nghệ AI đang phát triển mạnh.

Website AWS Training and Certification cung cấp khoá học cho các nhân viên Amazon

Theo báo cáo nội bộ được Amazon công bố, khoảng ba phần tư số nhân viên tham gia các chương trình nâng cao kỹ năng do công ty cung cấp đã có sự thăng tiến trong nghề nghiệp. Điều này chứng minh đầu tư vào học tập không chỉ mang lại hiệu quả cho doanh nghiệp mà còn tạo giá trị thiết thực cho từng cá nhân.

Reskill – chuyển đổi vai trò để chuẩn bị cho tương lai

Trong 4 kỹ năng học tập, reskill có thể được xem là bước chuyển rõ rệt nhất: đào tạo lại để đảm nhận một vai trò mới. Đối với cá nhân, đó là cơ hội làm mới sự nghiệp thay vì đứng trước nguy cơ bị thay thế. Đối với doanh nghiệp, đó là cách giữ chân nhân sự giàu kinh nghiệm, đồng thời tái cấu trúc lực lượng lao động phù hợp với chiến lược dài hạn.

AT&T là một ví dụ tiêu biểu cho reskill ở quy mô lớn. Khi chuyển dịch hạ tầng từ công nghệ viễn thông truyền thống sang nền tảng số, AT&T nhận thấy hàng chục nghìn vị trí hiện tại sẽ dần không còn phù hợp. 

Thay vì sa thải hàng loạt và tuyển dụng nhân sự công nghệ mới, AT&T đã cam kết đầu tư 1 tỷ USD vào sáng kiến “Future Ready” (Sẵn sàng cho tương lai) để tái đào tạo đội ngũ nhân viên hiện tại. Tập đoàn này hợp tác với các trường đại học và đơn vị đào tạo, cung cấp chương trình học để nhân viên kỹ thuật cũ có thể trở thành chuyên gia dữ liệu, lập trình viên, chuyên viên an ninh mạng hoặc quản trị hệ thống số. 

Chiến lược reskill này đã giúp AT&T tiết kiệm chi phí tuyển dụng mới, tăng cường sự trung thành và giữ chân nhân viên, đồng thời thúc đẩy tốc độ chuyển đổi công nghệ nội bộ, đảm bảo công ty có thể cạnh tranh trong kỷ nguyên số. Cấu trúc lực lượng lao động được làm mới nhưng vẫn giữ được “trí nhớ tổ chức” thông qua những con người hiểu sâu văn hóa của AT&T. 

Với sự tốc độ thay đổi nhanh của thị trường, bốn năng lực trên sẽ khó phát huy nếu việc học chỉ diễn ra trong các khóa đào tạo định kỳ. Do đó, doanh nghiệp cần tích hợp học vào công việc hằng ngày để đảm bảo tri thức được hấp thụ đúng thời điểm. Khi học tập được gắn với công việc, người lao động có thể học – áp dụng – nhận phản hồi – điều chỉnh, tạo nên vòng lặp học tập liên tục. Đây là nền tảng để tổ chức thích ứng nhanh trước thay đổi.

Ngọc Mai